ΚΛΑΣΣΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ – «SWAMP WATER» (1941)

Σκεπτόμενος την ενδεχόμενη παρουσίαση ενός φιλμ τού Jean Renoir, είχα κάνει κατά νου διάφορες εισαγωγές, ώστε να δώσω το εύρος και την σημαντικότητα της παρουσίας του στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Όμως, όταν έχεις μπροστά σου μια ταινία ενός τέτοιου δημιουργού, ξαφνικά χάνονται όλα αυτά από το μυαλό σου και αφήνεις τις λέξεις και τις φράσεις να βγαίνουν αυθόρμητα στο χαρτί, είτε ηλεκτρονικό είναι αυτό, είτε το κλασσικό, αυτό με το οποίο μάθαμε όλοι να αποτυπώνουμε τις σκέψεις και τον γραπτό μας λόγο. Είναι λοιπόν, μια ταινία τού Jean Renoir, ενός χαρισματικού κινηματογραφιστή, με πολλά ιδιαίτερα στοιχεία και ένα δικό του εντελώς μονοπάτι έκφρασης. Η μοναδικότητα έγκειται σε πολλούς παράγοντες, και πιο κάτω θα δούμε ορισμένους από αυτούς.

Ο Renoir γεννήθηκε στο λυκόφως τού 19^ου αιώνα, το 1894, στην Γαλλία. Άνθρωπος του πνεύματος και πολύπλευρο ταλέντο, εξωτερίκευσε τις ανησυχίες του ποικιλοτρόπως. Συγγραφέας με πολύ δυνατή πένα, σεναριογράφος, παραγωγός, ηθοποιός με εξαιρετικά χαρακτηριστικά στις ερμηνείες του και, φυσικά, σκηνοθέτης, από εκείνους που με την ματιά του άλλαξαν τον τρόπο που βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε το σινεμά. Οι ταινίες του Grand Illusion (1937) και The Rules of the Game (1939), συγκαταλέγονται στις κορυφαίες κινηματογραφικές δημιουργίες όλων των εποχών. Επιδραστικότατες, όπως και η ίδια του η οπτική, αλλά και συνάμα σημείο αναφοράς στις μεγάλες στιγμές τής έβδομης τέχνης. Με 40 ταινίες στο ενεργητικό του, απέσπασε μερικά από τα μεγαλύτερα βραβεία παγκοσμίως, ειδικά στα Ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Ένας πραγματικός θρύλος, που καλύτερα, για να τον γνωρίσει κανείς, είναι να διαβάσει ορισμένα από τα πιο κάτω στοιχεία, που παραθέτονται σαν βιογραφικό.

http://en.wikipedia.org/wiki/Jean_Renoir

Το “Swamp Water” ανήκει στα φιλμ που έκανε στην άλλη πλευρά τού Ατλαντικού. Δεν ήταν πολλά, όμως είχαν όλα αυτή την λάμψη, την διαφορετικότητα, βάδιζαν στην φωτεινή εκείνη γραμμή τής ευφυΐας, άλλοτε καταλήγοντας σε ηθικές παροτρύνσεις, άλλοτε σε παροξυσμούς συναισθημάτων κι άλλοτε πάλι σε κοινωνικές κατακραυγές. Τα ταξίδια και οι προσωπικές του εμπειρίες ήταν τα κύρια συστατικά, πάνω στα οποία βασίστηκε για να δημιουργήσει. Από εκεί άντλησε το υλικό τών σεναρίων του, όπως στο The River, όπου περιγράφει τον κόσμο των ανισοτήτων και των παραδόσεων, την Ινδία των εξωτικών μυστηρίων. Κι εδώ, λοιπόν, κάνει κάτι ανάλογο. Περιγράφει στιγμές τής καθημερινότητας «βρόμικων» χαρακτήρων, σε σκληρές έως απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, απαξιωμένους και ξεχασμένους από το υπόλοιπο οικοδόμημα της πατρίδας τους, το σύστημα και τους κανόνες του. Είναι η αληθινή εικόνα τής παρακμής και της λήθης, το απόλυτο ταξίδι στο άγριο δέρμα τής επιβίωσης.

Εδώ παίρνει το ομώνυμο βιβλίο τού Vereen Bell, που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Saturday Evening Post, για να μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη ένα δράμα, μια φωνή απελπισίας από μια χούφτα ανθρώπινων ναυαγίων, έτσι όπως τα έζησε ο ίδιος ο συγγραφέας και μετέπειτα τα αφηγήθηκε. Είναι δε τόσο πιστός στο αρχικό κείμενο, που σου δίνει την αίσθηση ότι ήταν και δικά του βιώματα, ή έγραψε από κοινού την νουβέλα αυτή. Ο Renoir έχει σαν όπλα την φύση, τους ήχους και τους ρυθμούς της, παρατηρεί, αφουγκράζεται, ακούει κάπου καλά κρυμμένος σε μια γωνιά και αφήνεται στο τραγούδι της. Δίνει στους ηθοποιούς του τον λόγο και, πέρα από μια υποτυπώδη καθοδήγησή του, τους δίνει την δυνατότητα να βγάλουν τη δύναμη που έχουν μέσα τους και το ταλέντο, αυτοσχεδιάζοντας τις σκηνές, σαν να τις φιλμάριζαν εκείνοι. Η διαδικασία τού casting θα πρέπει αν ήταν μια από τις πιο επίπονες στο “Swamp Water”, καθώς, απ’ ότι θα δείτε, οι φιγούρες και τα σκληρά, αλλοιωμένα από την τραχιά όψη τής ζωής χαρακτηριστικά τών ηθοποιών είναι αυτό που λέμε ιδανικά για να αφηγηθούν αυτή την ιστορία. Τα κοντινά πλάνα στα τσαλακωμένα πρόσωπα αποτελούν μαθήματα κινηματογραφίας, όπως και οι εικόνες τών βάλτων.

Απλά τέλεια η μουσική τού David Buttolph, ό,τι πρέπει για να ντύσει λιτά αυτήν την αποκάλυψη που συντελείται και αυτό το κρυφτούλι με τις συνειδήσεις τού καθενός, με το παρελθόν που τον κυνηγάει σαν σκιά. Το μοντάζ είναι του Walter Thompson και η παραγωγή τού Irving Pichel. Μια μεγάλη προσωπικότητα συναντάμε στην προσαρμογή τού σεναρίου, τον Dudley Nichols, που υπέγραψε καταπληκτικά φιλμ, όπως τα Stagecoach (1939), For Whom the Bell Tolls (1943) και  Scarlet Street (1945). Η Twentieth Century Fox κάλυψε το κόστος τής παραγωγής τών σχεδόν 700.000 δολαρίων και ανέλαβε την διανομή του φιλμ. Πρωταγωνιστούν οι Dana Andrews, Walter Brennan, Walter Huston, Anne Baxter, Virginia Gilmore, John Carradine. Δεν θα σας μιλήσω για τις δυνατότητες του καθενός τους, ούτε θα επαινέσω το παίξιμό τους. Θα σας πω μόνον πως ακόμη και οι κομπάρσοι, οι ρολίστες και οι καρατερίστες, όλοι όσοι εμφανίζονται στην ταινία, μοιάζουν να γεννήθηκαν και να ανατράφηκαν στους βάλτους τού Okefenokee της Τζώρτζια. Οι Μπρέναν και Άντριους είναι συγκλονιστικοί.

Ένα αριστούργημα, εν κατακλείδι, που έχει να προσθέσει, πιστέψτε με, πολλά στην συνολική σας εικόνα για το πώς το σινεμά ρουφάει την ίδια την ανάσα και την εκπνέει εικόνες. Δείτε το και γνωρίστε έναν από τους πλέον επιδραστικούς και καινοτόμους ανθρώπους του κινηματογράφου. Τον ιδιοφυή κ. Renoir. Να συμπληρώσω, μόνον, πως η ταινία γνώρισε και remake το 1952, από τον Jean Negulesco. Τίτλος του, Lure of the Wilderness.

Δείτε το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, από τις αποσπασματικές φωτογραφίες της ταινίας, στο πιο κάτω slide show.

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ένα θανάσιμο μυστικό, μια κοινωνία καταραμένων, απόβλητων, χαμένοι όλοι τους μέσα στο βάλτο της περιοχής και στα δικά τους πάθη, θα βιώσουν, ο καθένας με ένα διαφορετικό τρόπο, την ημέρα τών αποκαλύψεων. Την ημέρα που το φως του ήλιου θα λάμψει πάνω από τα λιμνάζοντα νερά και μαζί του και η όψη της αλήθειας. Μέχρι να περάσουν από τα μάτια του θεατή οι εικόνες του φινάλε, θα παρεμβληθούν αυτές της ωμής βίας, το ανεβοκατέβασμα στα σκαλοπάτια τών φόβων και του δισταγμού, οι κρυφές σκέψεις και τα ένοχα μάτια τών πρωταγωνιστών. Ο νεαρός Μπεν αναλαμβάνει, σαν από κάλεσμα της μοίρας, να αποκαταστήσει την άδικη στάση των κατοίκων τής πόλης του,απέναντι σε ένα φυγόδικο, που καταφεύγει στους βάλτους τής περιοχής, για να γλυτώσει την αγχόνη. Μόνο που η αλήθεια είναι πολύ βαθιά χωμένη στο πετσί τής ίδιας της γειτονιάς του…

VIDEO